Współczesne kreowanie kobiecej tożsamości przez konflikt w baśni postmodernistycznej: analiza filmu Cruella (2021)
pdf

Słowa kluczowe

popular culture
postmodern fairy tale
female identity kultura popularna
baśń postmodernistyczna
kobieca tożsamość

Jak cytować

Pilawska-Gronostaj, R. (2025). Współczesne kreowanie kobiecej tożsamości przez konflikt w baśni postmodernistycznej: analiza filmu Cruella (2021). Adult Education Discourses, (26), 355–374. https://doi.org/10.61824/dma.vi26.754

Abstrakt

Artykuł prezentuje wyniki badań jakościowych przeprowadzonych w ramach pracy doktorskiej, poświęconej analizie wizerunku kobiecości we współczesnych baśniach filmowych. Celem badań jest ukazanie pedagogicznego potencjału kultury popularnej jako przestrzeni kreowania współczesnej kobiecej tożsamości, na przykładzie interpretacji postaw i zachowań głównej bohaterki współczesnej, postmodernistycznej baśni filmowej pt. Cruella (Gillespie, 2021). Autor analizuje film z perspektywy procesu dojrzewania oraz kształtowania kobiecej tożsamości przez główną bohaterkę. Znana w popkulturze baśniowa antagonistka, podczas swojej drogi do dorosłości, musi zmierzyć się zarówno z wyzwaniami wynikającymi z oczekiwań społeczno-kulturowych wobec kobiet, manifestującymi się w jej relacjach interpersonalnych, jak i z wewnętrznymi konfliktami, symbolizującymi proces kształtowania jej dorosłej tożsamości. W artykule zastosowano metodę analizy treści opartą na paradygmacie konstruktywistycznym, co umożliwiło szczegółową interpretację, w jaki sposób filmowe przedstawienie relacji Estelli z innymi postaciami oraz jej wewnętrzne zmagania odzwier ciedlają współczesne koncepcje tożsamości płciowej i kulturowej. Wyniki badań wykazały, że proces dojrzewania głównej bohaterki jest związany z akceptacją własnych cech osobowości oraz transformacją. Przemianę tytułowej bohaterki można interpretować jako symboliczną krytykę tradycyjnych wzorców kobiecości. Wnioski przeprowadzonych badań wykazują, że Cruella nie tylko reinterpretuje ramy kobiecej tożsamości oraz klasyczne motywy baśniowe, ale także podkreśla znaczenie indywidualizmu, samoświadomości i akceptacji własnej wielowymiarowej natury w procesie dojrzewania. Film przedstawia nową, złożoną interpretację kobiecości, ukazując możliwości jej redefinicji w obliczu współczesnych wyzwań społecznych i kulturowych, co podkreśla pedagogiczny potencjał kultury popularnej w kreowaniu współczesnej tożsamości młodych kobiet.

https://doi.org/10.61824/dma.vi26.754
pdf

Bibliografia

Baluch, A. (1993) Archetypy literatury dziecięcej. Wrocław: Wydawnictwo Wacław Bagiński i Synowie.

Bata, A. (2006) Związek pomiędzy płcią, typem płci psychologicznej, a autoprezentacją pośrednią. W: A. Chybicka i M. Kaźmierczak (red.) Kobieta w kulturze – kultura w kobiecie. Studia interdyscyplinarne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 269-287.

Bem, S.L. (2000) Męskość, kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Tłum. S. Pikiel. Gdańsk:

Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.

Bettelheim, B. (1996) Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. Tłum. D. Danek. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.

Bogunia-Borowska, M. (2006) Gender studies w przedszkolu: kobiece bohaterki w medialnej

rzeczywistości dobranocek. Kultura Popularna, 1(15), 109-117.

Buczkowski, A. (1997) Dwa różne światy, czyli jak socjalizuje się dziewczynkę i chłopca. W:

J. Brach-Czajna (red.) Od kobiety do mężczyzny i z powrotem. Rozważania o płci w kulturze.

Białystok: TransHumana,169-193.

Chybicka, A. (2006) Wstęp. W: A. Chybicka i M. Kaźmierczak (red.) Kobieta w kulturze – kultura

w kobiecie. Studia interdyscyplinarne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 9-15.

Czernow, A.M. (2006) Kiedy baśniowość jest wrogiem fantasy. W: G. Leszczyński (red.) Kulturowe konteksty baśni. W poszukiwaniu straconego królestwa, Tom 2. Poznań: Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, 98-110.

Dziekanowska, M. (2008) Męska płeć kulturowa w perspektywie socjologicznej. W: A. Radomski

i B. Truchlińska (red.) Męskość w kulturze współczesnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu

Marii Curie-Skłodowskiej, 58-65.

Field, D. (1996) Osobowości rodzinne. Warszawa: Wydawnictwo Logos.

Gillespie, C. (reż.) (2021) Cruella. [Film] USA: Walt Disney Pictures.

Goffman, E. (1981) Człowiek w teatrze życia codziennego. Tłum. H. Śpiewak i P. Śpiewak,

Warszawa: PIW.

Gromkowska, A. (2002) Kobiecość w kulturze globalnej – rekonstrukcje i reprezentacje. Poznań:

Wydawnictwo Wolumin.

Gromkowska-Melosik, A. (2012) Sukces edukacyjno-zawodowy i problem maskulinizacji kobiet.

W: A. Gromkowska-Melosik i Z. Melosik (red.) Tożsamość w społeczeństwie współczesnym:

pop-kulturowe [re]interpretacje. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 71-93.

Jakubowski, W. (2001) Edukacja i kultura popularna. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Jakubowski, W. (2012) Sztuka filmowa jako miejsce uczenia się. W: W. Jakubowski (red.) Kultura

jako przestrzeń edukacyjna. Współczesne obszary uczenia się osób dorosłych. Kraków: Oficyna

Wydawnicza Impuls, 111-126.

Jakubowski, W. (2014) Media i kultura popularna jako obszar studiów nad edukacją. Studia

edukacyjne, 10(33), 91-107.

Jakubowski, W. (2016) Pedagogika popkultury – prolegomena. W: W. Jakubowski (red.)

Pedagogika kultury popularnej – teorie, metody i obszary badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza

Impuls, 15-29.

Jenkins, H. (2007) Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów. Tłum. M. Filiciak.

Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.

Kalinowska, E. (2001) Analiza treści jako technika badawcza. Dyskursy Młodych Andragogów,

, 15-31.

Kargul, J. (2006) Aktywność kulturalna ludzi dorosłych i jej zagrożenia W: T. Wujek (red.)

Wprowadzenie do andragogiki. Radom: Wydawnictwo Instytutu Technologii i Eksploatacji,

-188.

Kosakowska, K. (2006) Kobiety w stereotypowych i niestereotypowych rolach płciowych – Polska

i Indie. Porównanie międzykulturowe. W: A. Radomski i B. Truchlińska (red.) Męskość w kulturze współczesnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 91-111.

Kostecka, W. (2014) Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką. Warszawa: Wydawnictwo SBP.

Krasoń, K. (2002) Baśniowe odkrywanie znaczeń jako wspomaganie rozwoju dziecka. W:

J. Papuzińska i G. Leszczyński (red.) Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI wieku.

Warszawa: Wydawnictwo CEBiD, 248-259.

Krippendorff, K. (2004) Content Analysis. An Introduction to Its Methodology. Wyd. 2. London-

-New Delhi: SAGE.

Kwiatkowska, Z. (2016) Filmowe baśnie wyczerpane. Wpływ postmodernizmu na przeobrażenia

filmowych adaptacji baśni produkcji Disneya. Images. The International Journal of European

Film, Performing Arts and Audiovisual Communication, 27, 175-184.

Melosik, Z. i Szkudlarek, T. (2010) Kultura, tożsamość i edukacja – migotanie znaczeń. Kraków:

Oficyna Wydawnicza Impuls.

Nycz, R. (1993) Parodia i pastisz. Z dziejów pojęć artystycznych w świadomości literackiej XX

wieku. W: R. Nycz (red.) Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Warszawa:

Wydawnictwo UNIVERSITAS.

Pilawska, R. (2019) Baśnie jako przestrzeń socjalizacji – na przykładzie baśniowego wizerunku

matki. Kultura i Wychowanie, 1(15), 187-198.

Pilawska, R. (2020) „Moda na kulturę” – pomiędzy indywidualnością, a powszechnością w kulturze współczesnej. Ogrody Nauk i Sztuk, 10, 23-35.

Pokora, P. (2013) Titelitury: postać-zagadka. Nieoczekiwana kariera Grimmowskiego bohatera

w serialu Once Upon a Time. W: W. Kostecka (red.) Grimm: Potęga dwóch braci. Kulturowe

konteksty «Kinder Und Hausmärchen». Warszawa: Wydawnictwo Aspra JR F.H.U, 215-225.

Propp, W. (2011) Morfologia bajki magicznej. Tłum. P. Rojek. Kraków: Wydawnictwo Nomos.

Rutka, W. (2012) Wartości baśni w pracy z dziećmi przedszkolnymi. Edukacja Elementarna

w Teorii i Praktyce, 24(2), 27-44.

Sitkiewicz, P. (2009) Małe Wielkie Kino. Film animowany od narodzin do końca okresu klasycznego. Wydanie elektroniczne: Słowo/Obraz/Terytoria.

Skowronek, B. (2017) Ciało, emocje rozum – raz jeszcze o mechanizmach odbioru filmu. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova, 2, 163-174.

Truchlińska, B. (2008) Filozoficzno-kulturowe aspekty problemu męskości. W: A. Radomski

i B. Truchlińska (red.) Męskość w kulturze współczesnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu

Marii Curie-Skłodowskiej, 41-58.

Wójcik-Dudek, M. (2014) Archetyp, baśń… O(nie)szkolnym alfabecie baśni. W: H. Synowiec

(red.) Z teorii i praktyki dydaktycznej języka polskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu

Śląskiego, 28-35.

Zipes, J. (1994) Fairy Tale as Myth, Myth as Fairy Tale. Lexington: The University Press of

Kentucky.

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Copyright (c) 2025 Dyskursy Młodych Andragogów/Adult Education Discourses